Περιγραφή του μαθήματος
Οι επαφές ανάμεσα στους διάφορους πολιτισμούς αποτελούν μια από τις σημαντικότερες όψεις της ιστορίας της αρχαιότητας. Είναι αδύνατον να κατανοήσουμε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την ιστορία του αν δεν μελετήσουμε τις πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους αρχαίους Έλληνες και τους άλλους λαούς της Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής. Στο πρώτο μέρος του μαθήματος εξετάσαμε τις αλληλεπιδράσεις που λάμβαναν χώρα σε τέσσερεις παράλληλους αλλά και αλληλοσυνδεδεμένους κόσμους: τον κόσμο των δικτύων που μετέφεραν αγαθά, ανθρώπους, ιδέες και τεχνολογίες· τον κόσμο των αποικιών που εμφανίζονται κατά μήκος της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας· τον κόσμο των αυτοκρατοριών της Εγγύς Ανατολής· και τέλος τον πανελλήνιο κόσμο των εκατοντάδων ελληνικών κοινοτήτων και τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά του.
Στο δεύτερο μέρος του μαθήματος, θα μελετήσουμε το πώς αυτές οι αλληλεπιδράσεις διαμόρφωσαν τον ελληνικό και τους άλλους πολιτισμούς της αρχαιότητας. Θα μελετήσουμε τον ιδιόμορφο τρόπο με τον οποίο ο ελληνικός πολιτισμός δημιούργησε ένα βαρβαρικό ρεπερτόριο που χρησιμοποιήθηκε με πολύπλευρους τρόπους στην ελληνική λογοτεχνία και τέχνη: όχι μόνο για να τονίσει ζητήματα ταυτότητας και ηθικής, αλλά και για να χρησιμοποιήσει τους ξένους πολιτισμούς ως μοντέλα και ουτοπίες και να τους αποδώσει διάφορες μορφές ξένης σοφίας. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε την επίδραση του ελληνικού πολιτισμού στους άλλους πολιτισμούς της αρχαιότητας μέσα από το πρίσμα των διαδικασιών παγκοσμιοποίησης στην αρχαία Μεσόγειο. Θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε ιστορικά τους λόγους για τους οποίους ο ελληνικός πολιτισμός άσκησε τόσο μεγάλη επίδραση τόσο στην ανατολική όσο και στη δυτική Μεσόγειο, πάρα την απουσία πολιτικής ή οικονομικής κυριαρχίας επί των άλλων κοινωνιών της αρχαϊκής και κλασσικής εποχής. Τέλος, θα μελετήσουμε τις συνέχειες αλλά και τις σημαντικές αλλαγές που έφεραν στις διαπολιτισμικές σχέσεις οι κατακτήσεις του Μεγαλέξανδρου και η πολιτική κυριαρχία των ελληνιστικών βασιλείων επί των πολιτισμών της Ανατολής.
Διδάσκων
Κώστας Βλασόπουλος
Ο Κώστας Βλασόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπου διδάσκει αρχαία ιστορία από το 2015. Σπούδασε αρχαία ιστορία στα πανεπιστήμια Αθηνών, Κρήτης και Cambridge. Έχει εργαστεί ως διδάσκων στο πανεπιστήμιο του Nottingham (2005-2015) και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (2017-). Έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια του Rio de Janeiro, Ouro Preto και Sao Paulo στη Βραζιλία, και επισκέπτης ερευνητής στο Centre for Hellenic Studies (Washington DC). Είναι συνεργαζόμενο μέλος του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών (ΙΜΣ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Έχει δημοσιεύσει βιβλία και άρθρα για τις διαπολιτισμικές σχέσεις στην αρχαιότητα, την αρχαία πολιτική σκέψη και τη σύγχρονη πρόσληψη της, την κοινωνική και πολιτισμική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, την ιστορία της δουλείας, την ιστορία της βίας, την αρχαία ιστοριογραφία και την ιστορία της μελέτης της αρχαιότητας. Τιμήθηκε το 2012 με το Philip Leverhulme Prize για τη συνεισφορά του στις κλασικές σπουδές.
Εθελόντριες βοηθοί μαθήματος
- Σοφία Ριζοπούλου (sOFIArIZOPOULOU), Αρχιτέκτονας Μηχανικός Ε.Μ.Π.
- Φώτω Καλογεροπούλου (fkalogeropoulou), Εργοθεραπεύτρια.
Συντελεστές
Βιντεοσκόπηση: Δημήτρης Βουδούρης
Μοντάζ: Δημήτρης Βουδούρης
Προγραμματισμός ασκήσεων: Κατερίνα Λιγκοβανλή, Δημήτρης Βουδούρης
Υποτιτλισμός: Σοφία Πέτσα
Η βιντεοσκόπηση έγινε το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2019 στο στούντιο του Mathesis στο Ηράκλειο.
Αξιολόγηση του μαθήματος από τους φοιτητές του
Κατά την πρώτη φορά που προσφέρθηκε το μάθημα οι φοιτητές του (331 απαντήσεις) αξιολόγησαν το μάθημα από τα ερωτηματολόγια εξόδου ως εξής:
Είστε ικανοποιημένος απ' αυτό που μάθατε σε σχέση μ' αυτό που περιμένατε;
Πολύ ικανοποιημένος: 58%
Ικανοποιημένος: 38%
Λίγο ικανοποιημένος: 2%
Καθόλου ικανοποιημένος: 1%
Έγραψαν για το μάθημα
Θερμές ευχαριστίες στον κύριο Βλασόπουλο για το ιδιαίτερα ενδιαφέρον θέμα που επέλεξε να προσεγγίσει. Μας έδωσε τη δυνατότητα με την επιστημονικότητά του να κάνουμε ένα όμορφο ταξίδι στον ανεξάντλητα συναρπαστικό αρχαίο κόσμο και μας αποκάλυψε πλευρές του που αναπάντεχα τόσο ομοιάζουν με το σημερινό κόσμο.
-Μαλαματή Π.
Να εκφράσω με το πέρας των μαθημάτων που είχα την μεγάλη χαρά και απόλαυση να παρακολουθήσω, τις θερμές ευχαριστίες μου για τα πολύ ενδιαφέροντα πράγματα που μάθαμε.[...] Διδάξατε νομίζω με πολύ κέφι, κατανοητά και με επαρκή λεπτομέρεια και τεκμηρίωση, λαμβάνοντας υπόψη ότι απευθύνεστε σε ευρύτερο κοινό και όχι εξειδικευμένο στην ιστορία γενικά ή ακόμη στην ιστορία και τη θεματική της συγκεκριμένης περιόδου που πραγματευτήκατε.
-Παναγιώτης Α.
Κ. Βλασόπουλε σας ευχαριστώ πολύ για την υπέροχη προσπάθεια σας. Μόλις τελείωσα την παρακολούθηση όλων των μαθημάτων και πραγματικά ευχαριστήθηκα παρά πολύ αυτό το διαφορετικό αλλά συναρπαστικό ταξίδι στην αρχαία ιστορία
-Νίκος Μ.
Ευχαριστούμε για αυτές τις εβδομάδες. Ελπίζουμε η προσπάθεια σας να συνεχιστεί.
-Αναστασία Γ.
Με τη δική σας υποστήριξη συνεχίζουμε
Τα μαθήματα του Mathesis προσφέρονται δωρεάν και έτσι θα συνεχίσουν. Μπορείτε να τα παρακολουθήσετε μέχρι τέλους και να συμμετέχετε στα εβδομαδιαία τεστ και την τελική εξέταση. Στα περισσότερα μαθήματα θα σας ζητείται όμως ένα μικρό αντίτιμο –της τάξης των 20€– για την έκδοση της βεβαίωσης επιτυχούς παρακολούθησης, εφόσον βέβαια υποβάλετε την τελική εξέταση και δικαιούστε τη βεβαίωση, έχοντας εξασφαλίσει την απαιτούμενη βαθμολογία. Για τους ανέργους η βεβαίωση χορηγείται δωρεάν. Από την πλευρά μας θεωρούμε αυτό το μικρό αντίτιμο ως την αναγκαία συμβολή σας για τη συνέχιση της λειτουργίας ενός θεσμού που υπηρετεί δημόσιους σκοπούς χωρίς να δέχεται ούτε ένα ευρώ –άμεσης ή έμμεσης– κρατικής ενίσχυσης. Βασίζεται μόνο σε δωρητική στήριξη —η οποία καλύπτει πλέον μόνο ένα μικρό μέρος των ετήσιων δαπανών του— και εθελοντική εργασία. Η συνέχιση της λειτουργίας του Mathesis απαιτεί λοιπόν και τη δική σας ενεργό στήριξη. Σε αυτό το πνεύμα θεωρούμε αναγκαίο πριν τη συμμετοχή σας στην τελική εξέταση του μαθήματος να αναλάβετε μια ηθική δέσμευση απέναντι στο Mathesis. Ότι αν ολοκληρώσετε επιτυχώς το μάθημα και δικαιούστε τη βεβαίωση παρακολούθησης, θα καταβάλετε το αντίτιμο των 20€ για την απόκτησή της, έστω κι αν δεν έχει μια προφανή χρησιμότητα για σας. Ένα μικρό βήμα για σας, μια αναγκαία συνθήκη όμως για τη δυνατότητα του Mathesis να σας προσφέρει την ποιότητα μαθημάτων που σας προσέφερε μέχρι τώρα.
Σημαντική προσθήκη: Σας ενημερώνουμε επίσης ότι όσοι δεν έχουν εκπληρώσει την ηθική δέσμευση που έχουν αναλάβει σε περισσότερα από 2 μαθήματα των οποίων οι προθεσμίες πληρωμής έχουν λήξει, στα νέα μαθήματα που τυχόν παρακολουθήσουν δεν θα έχουν πρόσβαση στην τελική τους εξέταση, υπό τον όρο βέβαια ότι η μη τήρηση της δέσμευσής τους συνεχίζεται.
