Περιγραφή του μαθήματος
Από τον 11ο αιώνα τα συμπτώματα σταδιακής παρακμής της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας γίνονται εμφανή. Οι Σταυροφορίες, η άνοδος της δύναμης τόσο των ιταλικών πόλεων όσο και εκείνης των Σέρβων, των Βουλγάρων και των Τούρκων θα συμβάλουν στην συρρίκνωση και στην —εν μέσω εσωτερικών συγκρούσεων— τελική κατάρρευση μιας κοινωνίας που είχε, για αιώνες, στα κεντρικά χαρακτηριστικά της την ελληνική γλώσσα και την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη. Οι μεγάλοι κερδισμένοι των εξελίξεων, Βενετοί και Οθωμανοί, παρόλη την μεταξύ τους σύγκρουση, θα ελέγξουν ευρείες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελληνικής χερσονήσου. Στα πλαίσια αυτά και μέσα από επίπονες διαδικασίες, θα αναδυθούν οι συνιστάμενες της φυσιογνωμίας του Νέου Ελληνισμού.
Το μάθημα απευθύνεται σε όλους. Δεν ζητά παρά εγρήγορση, φιλομάθεια και προσοχή.
Τι θα αναπτυχθεί
- Tα κοινωνικά, πολιτικά, ιδεολογικά, οικονομικά χαρακτηριστικά της μακρόσυρτης παρακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
- Η σημασία της σύγκρουσης Ενωτικών–Ανθενωτικών.
- Τα χαρακτηριστικά του διοικητικού συστήματος τόσο των Δυτικών όσο και των Σελτζούκων και των Οθωμανών στις περιοχές ελέγχου τους.
- Η προσαρμογή του ελληνικού στοιχείου στις νέες πραγματικότητες: oι ήττες του, οι μεταλλαγές του, οι επιτυχίες του.
Διδάσκουσα
Μαρία Ευθυμίου
Γεννήθηκε στην Λάρισα το 1955.
Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).
Ολοκλήρωσε τους κύκλους των Μεταπτυχιακών της Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, στο Παρίσι.
Έχει διδαχθεί επτά ξένες γλώσσες.
Από το 1981 ανήκει στο Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό του ΕΚΠΑ όπου σήμερα είναι ομότιμη Καθηγήτρια. Από τη θέση αυτή έχει διδάξει, επί 42 χρόνια, χιλιάδες φοιτητές και εποπτεύσει εκατοντάδες σεμιναριακές και μεταπτυχιακές εργασίες, καθώς και διδακτορικά.
Έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε Επιτροπές Ιστορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ έχει μετάσχει, ως πανεπιστημιακός, σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκπαιδευτικές δράσεις σχετικές με τη Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
Έχει μετάσχει στο εγχείρημα του Mathesis των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης με επτά ενότητες Ελληνικής και Παγκόσμιας Ιστορίας (mathesis.cup.gr).
Από το 2006 διδάσκει στο ευρύ κοινό δωρεάν, σχεδόν καθημερινά, σε εσπερινή βάση, σε ολόκληρη την Ελλάδα -και σε φυλακές και Κέντρα Απεξάρτησης- κύκλους Παγκόσμιας και Ελληνικής Ιστορίας. Τα μαθήματα αυτά έχουν παρακολουθήσει δεκάδες χιλιάδες άτομα.
Την άνοιξη του 2016, στα πλαίσια συνεργασίας του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, δίδαξε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών έναν κύκλο 19 τρίωρων μαθημάτων Παγκόσμιας Ιστορίας (καταγεγραμμένα στο blod.gr).
Έχει συγγράψει και επιμεληθεί έξι βιβλία Ιστορίας. Παραλλήλως έχουν δημοσιευθεί περισσότερα από ογδονταπέντε άρθρα της (σε περιοδικά Ιστορίας, Πρακτικά Συνεδρίων Ιστορίας, ένθετα Ιστορίας) καθώς και παρεμβάσεις και τοποθετήσεις της, περί τα πανεπιστημιακά και κοινωνικά, στον ημερήσιο και περιοδικό ελληνικό Τύπο.
Έχει αποδώσει στα ελληνικά ποιήματα της μεγάλης ποιήτριας Raquel Angel–Nagler, σε τέσσερα βιβλία ποίησης που έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις ΣΜΙΛΗ.
Κατά το έτος 2013 τιμήθηκε με το “Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας εις μνήμην Β. Ξανθόπουλου–Στ. Πνευματικού”.
Είναι μητέρα δύο ξεχωριστών ανδρών, του Γιωργή και του Ρήγα Χατζηλάκου, και γιαγιά της Μάγιας, της Έλενας, της Δανάης και της Δάφνης.
Είχε την ευλογία να είναι θυγατέρα δύο ακέραιων ανθρώπων, της Χριστίνας και του Δημήτρη Ευθυμίου˙ αδελφή ενός αγαπημένου αδελφού, του Πέτρου˙ μαθήτρια ενός σπουδαίου πανεπιστημιακού δασκάλου και ιστορικού, του Βασ. Βλ. Σφυρόερα.
Τέλος, έχει την τιμή να συγκαταλέγεται στον κύκλο των φίλων δεκάδων ζεστών, ουσιαστικών, αυθεντικών, ταλαντούχων, δημιουργικών, δοτικών και φωτεινών ανθρώπων-φίλων, συγγενών, συνορειβατών, συγκωπηλατών, συγχορευτών, συντραγουδιστών, συνοραματιστών, συνσυζητητών, συναδέλφων.
Εθελόντριες βοηθοί μαθήματος
Λεμονιά Μανώλα (Lemonia9), Εκπαιδευτικός.
Αργυρώ Παπαδημητροπούλου (Asimenia), Ιδιωτική υπάλληλος.
Κατερίνα Πασίση (kpasisi), Eκπαιδευτικός, Kαθηγήτρια της ελληνικής ως ξένης γλώσσας.
Συντελεστές
Βιντεοσκόπηση: Νίκος Γκικόπουλος
Μοντάζ, προγραμματισμός ασκήσεων: Νίκος Γκικόπουλος, Δημήτρης Αγγελάκης
Eθελοντικός υποτιτλισμός: Ανοιχτή ομάδα υποτιτλισμών από φοιτήτριες και φοιτητές του Mathesis
Η βιντεοσκόπηση έγινε τον Ιούλιο του 2015 στο στούντιο του Mathesis στο Ηράκλειο.
Ευχαριστίες
Ευχαριστούμε την Εκδοτική Αθηνών για το δικαίωμα χρήσης χαρτών από το έργο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους που ευγενώς μας παραχώρησε.
Αξιολόγηση του μαθήματος από τους φοιτητές του
Κατά την πρώτη φορά που προσφέρθηκε το μάθημα οι φοιτητές του (1.375 απαντήσεις) αξιολόγησαν το μάθημα από τα ερωτηματολόγια εξόδου ως εξής:
Είστε ικανοποιημένος απ' αυτό που μάθατε σε σχέση μ' αυτό που περιμένατε;
Πολύ ικανοποιημένος: 72%
Ικανοποιημένος: 27%
Λίγο ικανοποιημένος: 1%
Καθόλου ικανοποιημένος: 0%
Έγραψαν για το μάθημα
Ευχαριστώ κι εγώ την κα. Ευθυμίου για αυτήν τη μοναδική εμπειρία. Οι γνώσεις που συσσώρευσα μου έδωσαν μεγάλη χαρά, γιατί ανταποκρίνονταν σε πεδία ενδιαφερόντων μου και επίσης με βοήθησαν να συγκροτήσω σε σύνολο σκόρπιες γνώσεις και αναφορές σε αυτήν την πολύ ενδιαφέρουσα εποχή. Νομίζω ότι ο τρόπος της καθηγήτριάς μας ήτανε κάτι περισσότερο από εξαιρετικός.
-Αντωνία Μ.
Δεν έχω παρά άριστα λόγια να πω για το εγχείρημα αυτό. Η κυρία Ευθυμίου είναι πάντα πηγή ενθουσιασμού για το θέμα το οποίο αναλύει. Περιττό να πω ότι ξεκαθαρίστηκαν πολλά στο μυαλό μου γι' αυτήν τη χρονική περίοδο που συνήθως αποσιωπάται, λες και ο ελληνισμός είχε ως δια μαγείας εξαφανισθεί και από το Βυζάντιο περνούσαμε κατευθείαν στην επανάσταση του 1821.
-Αλεξάνδρα Λ.
Μάθημα το οποίο δε στέκεται στην επιφάνεια, αλλά εμβαθύνει και ενημερώνει για κάθε λεπτομέρεια κοινωνική, οικονομική, στρατιωτική, θρησκευτική κτλ. Με λίγα λόγια αξίζουν θερμά συγχαρητήρια (πέραν του εγχειρήματος του πρώτου ελληνικού MOOC) και στην ίδια τη διδάσκουσα!
-Δημήτρης Μ.
Η Κα Ευθυμίου έχει μία μεταδοτικότητα, έναν τρόπο να κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον σου. Πραγματικά, μάθαμε στοιχεία που τα αγνοούσαμε από την ιστορική περίοδο που αναλύθηκε. Το ενδιαφέρον αμείωτο όλο το διάστημα. Αυτό το μάθημα μού έδωσε μεγάλη χαρά και γνώσεις.
-Ιωάννα Κ.
Κι εγώ με τη σειρά μου θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τη Δασκάλα μας, την κα Ευθυμίου, από την οποία δεν άκουσα ένα "αποστειρωμένο" μάθημα, αλλά είδα μια κατάθεση ψυχής που για μένα ήταν το άναμμα της φλόγας, του ενδιαφέροντος∙ ήταν η έμπνευση και η λαχτάρα να εξοικονομήσω χρόνο και να χαθώ στις περιηγήσεις που οι γνώσεις και η εμπειρία της μας οδηγούσε.
-Χρυσή Γ.
Ευχαριστώ την όλη ομάδα του Mathesis για την πρωτόγνωρη προσπάθειά της. Τυχερός που είχα τη δυνατότητα να μελετήσω, να στοχαστώ, να αναθεωρήσω και να διευρύνω τις γνώσεις μου.
-Βασίλειος Γ.
Το μάθημα που παρακολουθήσαμε ηταν εξαιρετικό στη δομή του και τεχνικά άψογο. Η κα Ευθυμίου ήταν όπως πάντα τόσο παραστατική και ζωντανή στη διδασκαλία της. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην κα Ευθυμίου, στην ομάδα του Μathesis και στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης για την πρωτοβουλία τους να δώσουν τη δυνατότητα παρακολούθησης διάφορων μαθημάτων διαδικτυακά.
-Άννα Λ.
Πρώτη φορά παρακολουθώ διαδικτυακά μαθήματα και ομολογώ ότι είμαι κατενθουσιασμένη. Ευχαριστώ την κυρία Ευθυμίου που με έκανε, τελειώνοντας τη δουλειά μου, να ανυπομονώ να παρακολουθήσω το επόμενο μάθημα, παρ'όλη την κούρασή μου.
-Ευστρατία Γ.
Πραγματικά δυσκολεύομαι να βρω λόγια να περιγράψω την υπέροχη εμπειρία που μας προσφέρατε σε αυτό το συναρπαστικό ταξίδι στη γνώση. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην κυρία Ευθυμίου που μας ταξίδεψε στην ιστορία μας και διατήρησε αμείωτο το ενδιαφέρον -θεωρώ σε όλους μας-, με τη γλαφυρότητα της αφήγησης, τη ζωντάνια των παραδόσεων και το πάθος που εκπέμπει για τη δουλειά της. Είναι αληθινά μια χαρισματική "δασκάλα" που με έκανε να αγαπήσω την ιστορία και μου κίνησε το ενδιαφέρον να ενασχοληθώ με το αντικείμενο.
-Δέσποινα Φ.
Με τη δική σας υποστήριξη συνεχίζουμε
Τα μαθήματα του Mathesis προσφέρονται δωρεάν και έτσι θα συνεχίσουν. Μπορείτε να τα παρακολουθήσετε μέχρι τέλους και να συμμετέχετε στα εβδομαδιαία τεστ και την τελική εξέταση. Στα περισσότερα μαθήματα θα σας ζητείται όμως ένα μικρό αντίτιμο –της τάξης των 20€– για την έκδοση της βεβαίωσης επιτυχούς παρακολούθησης, εφόσον βέβαια υποβάλετε την τελική εξέταση και δικαιούστε τη βεβαίωση, έχοντας εξασφαλίσει την απαιτούμενη βαθμολογία. Για τους ανέργους η βεβαίωση χορηγείται δωρεάν. Από την πλευρά μας θεωρούμε αυτό το μικρό αντίτιμο ως την αναγκαία συμβολή σας για τη συνέχιση της λειτουργίας ενός θεσμού που υπηρετεί δημόσιους σκοπούς χωρίς να δέχεται ούτε ένα ευρώ –άμεσης ή έμμεσης– κρατικής ενίσχυσης. Βασίζεται μόνο σε δωρητική στήριξη —η οποία καλύπτει πλέον μόνο ένα μικρό μέρος των ετήσιων δαπανών του— και εθελοντική εργασία. Η συνέχιση της λειτουργίας του Mathesis απαιτεί λοιπόν και τη δική σας ενεργό στήριξη. Σε αυτό το πνεύμα θεωρούμε αναγκαίο πριν τη συμμετοχή σας στην τελική εξέταση του μαθήματος να αναλάβετε μια ηθική δέσμευση απέναντι στο Mathesis. Ότι αν ολοκληρώσετε επιτυχώς το μάθημα και δικαιούστε τη βεβαίωση παρακολούθησης, θα καταβάλετε το αντίτιμο των 20€ για την απόκτησή της, έστω κι αν δεν έχει μια προφανή χρησιμότητα για σας. Ένα μικρό βήμα για σας, μια αναγκαία συνθήκη όμως για τη δυνατότητα του Mathesis να σας προσφέρει την ποιότητα μαθημάτων που σας προσέφερε μέχρι τώρα.
