Περιγραφή μαθήματος
Το μάθημα αυτό παρακολουθεί την ιστορική εξέλιξη του ελληνικού και εξελληνισμένου κόσμου από την εποχή που ο Αλέξανδρος ηγήθηκε μιας πανελλήνιας συμμαχίας για τον τελικό πόλεμο κατά των Περσών (334 π.Χ.) ως την εποχή που ένας ρωμαίος φιλέλληνας αυτοκράτορας ίδρυσε το Πανελλήνιον, ένα συνέδριο που φιλοδοξούσε να συνενώσει όλους τους Έλληνες (132 μ.Χ.). Παραδοσιακά, η ελληνιστική εποχή τελειώνει με την κατάλυση του τελευταίου ελληνιστικού βασιλείου, της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου, το 30 π.Χ. Στο μάθημα αυτό όμως θεωρούμε ότι και οι δύο πρώτοι αιώνες της αυτοκρατορικής εποχής αποτελούν άμεση συνέχεια των εξελίξεων που εγκαινιάζονται με τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου. Για αυτή τη χρονική περίοδο εισάγουμε τον όρο «Μακρά Ελληνιστική Εποχή».
Στο μάθημα εξετάζονται τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα που δημιούργησαν τον ελληνιστικό κόσμο και οδήγησαν στην οργάνωση των ελληνιστικών βασιλείων.
Παρουσιάζονται οι ατέρμονες πόλεμοι των κρατών, ο τρόπος που αντιμετωπίζουν μια εισβολή Γαλατών και το πώς βασίλεια και ομοσπονδίες προκαλούν ρωμαϊκές επεμβάσεις μέχρι την οριστική κατάκτηση της Ελλάδας. Παράλληλα με την περιληπτική αφήγηση των βασικών σταθμών της ιστορικής πορείας των ελληνιστικών κρατών ως την κατάλυση της ανεξαρτησίας τους και την ένταξή τους στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, θα εξεταστούν βασικά στοιχεία των πολιτικών θεσμών, της κοινωνίας, του πολιτισμού και της θρησκείας, όπως η τεράστια διάδοση πόλεων και η παράλληλη υποχώρηση των δημοκρατικών πολιτευμάτων, η άνοδος μιας τάξης «πρώτων» και «αρίστων» ανδρών που εκμεταλλευόμενοι τον πλούτο και τις ευεργεσίες τους μονοπωλούν την εξουσία, οι βασικές κοινωνικές συγκρούσεις και οι αλλαγές στη θέση των δούλων και των γυναικών, η αναζήτηση προσωπικής επαφής με το θείο και η διάδοση νέων θρησκειών.
Στην περίοδο που εξετάζει το μάθημα αυτό, η ελληνική γλώσσα γίνεται και παραμένει γλώσσα επικοινωνίας και ο ελληνικός πολιτισμός, σε σύζευξη με τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μετασχηματίζεται σταδιακά σε έναν οικουμενικό πολιτισμό. Η περίοδος αυτή είναι όμως και μια περίοδος πρώιμης παγκοσμιοποίησης. Πολλά φαινόμενα, όπως η δημιουργία μεγάλων αστικών κέντρων, ο κοσμοπολιτισμός, η τεχνολογική ανάπτυξη, η πολυπολιτισμικότητα, η ηγεμονία μεγάλων δυνάμεων, η υπονόμευση δημοκρατικών θεσμών, η θεατρική συμπεριφορά πολιτικών προσώπων, η μετανάστευση και η θρησκευτική αναζήτηση, δίνουν πολλά ερεθίσματα για σύγχρονο προβληματισμό.
Διδάσκων
Άγγελος Χανιώτης
O Άγγελος Χανιώτης είναι Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Institute for Advanced Study του Princeton. Σπούδασε αρχαία ιστορία, αρχαιολογία και κλασική φιλολογία στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Χαϊδελβέργης. Έχει διδάξει αρχαία ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης (του οποίου διετέλεσε αντιπρύτανης), στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, στην Ecole Pratique des Hautes Etudes και στο All Souls College της Οξφόρδης και είναι επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βορειοανατολικής Κίνας. Οι έρευνές του σχετίζονται με την κοινωνία, τη θρησκεία και την ιστορία των ιδεών στην αρχαία Ελλάδα, κυρίως στην ελληνιστική εποχή. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 300 μελέτες σε διεθνή περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων και έχει εκδώσει πολλούς συλλογικούς τόμους. Τα σημαντικότερα βιβλία του είναι τα: «Ιστοριογραφία και ιστορικοί στις αρχαίες ελληνικές επιγραφές» (Στουτγάρδη 1988), «Οι συμβάσεις μεταξύ κρητικών πόλεων στην ελληνιστική εποχή» (Στουτγάρδη 1996), «Αρχαία Κρήτη» (Μόναχο 2004), «Ελληνιστικοί πόλεμοι: Πολιτιστική και κοινωνική ιστορία» (Οξφόρδη 2005) και «Η εποχή των κατακτήσεων: Ο ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Αδριανό» (Λονδίνο 2018). Έχει τιμηθεί με το Βραβείο Νίκου Σβορώνου (1991), με το Βραβείο Διδασκαλίας του Παν/μίου της Νέας Υόρκης (1997), με το Κρατικό Βραβείο Έρευνας Βάδης-Βυρτεμβέργης (2001), το Βραβείο έρευνας του Ιδρύματος Χούμπολτ (2015) κ.ά. Το βιβλίο του «Θεατρικότητα και δημόσιος βίος στον ελληνιστικό κόσμο» (ΠΕΚ 2009) τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής για το 2010. Είναι επίτιμος διδάκτορας πολλών πανεπιστημίων και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της Ακαδημίας της Χαϊδελβέργης και της Ακαδημίας της Φινλανδίας. Το 2013 του απενεμήθη το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικα.
Εθελόντριες βοηθοί μαθήματος
Λεμονιά Μανώλα (Lemonia9), Εκπαιδευτικός.
Αργυρώ Παπαδημητροπούλου (Asimenia), Ιδιωτική υπάλληλος.
Κατερίνα Πασίση (kpasisi), Eκπαιδευτικός, Kαθηγήτρια της ελληνικής ως ξένης γλώσσας.
Συντελεστές
Βιντεοσκόπηση: Νίκος Γκικόπουλος
Mοντάζ, προγραμματισμός ασκήσεων: Νίκος Γκικόπουλος, Δημήτρης Αγγελάκης
Υποτιτλισμός: Σοφία Πέτσα
Η βιντεοσκόπηση έγινε στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2015 στο στούντιο του Mathesis στο Ηράκλειο.
Ευχαριστίες
Ευχαριστούμε την Εκδοτική Αθηνών για το δικαίωμα χρήσης χαρτών από το έργο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους που ευγενώς μας παραχώρησε.
Αξιολόγηση του μαθήματος από τους φοιτητές του
Κατά την πρώτη φορά που προσφέρθηκε το μάθημα οι φοιτητές του (1080 απαντήσεις) αξιολόγησαν το μάθημα από τα ερωτηματολόγια εξόδου ως εξής:
Είστε ικανοποιημένος απ' αυτό που μάθατε σε σχέση μ' αυτό που περιμένατε;
Πολύ ικανοποιημένος: 51%
Ικανοποιημένος: 42%
Λίγο ικανοποιημένος: 7%
Καθόλου ικανοποιημένος: 0%
Έγραψαν για το μάθημα
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον κ. Χανιώτη για την προσπάθειά του να συμπτύξει μία τόσο εκτεταμένη περίοδο γεμάτη από σωρεία γεγονότων και να την εκθέσει όσο το δυνατόν πληρέστερα. Χάρηκα ιδιαίτερα τον λεπτό τρόπο με τον οποίο εισήγαγε τις προσωπικές του εκτιμήσεις, το υποδόριο χιούμορ που τον διακρίνει, και οπωσδήποτε τη σύγχρονη αντίληψη για το αντικείμενο και τη διδακτική της ιστορίας.
-Άννα Μ.
Αισθάνομαι πολύ τυχερή που συναντήθηκα με τόσο αξιόλογους δασκάλους όπως τώρα ο κ. Χανιώτης και με τους εμπνευσμένους συντελεστές όλου αυτού του διαδικτυακού εγχειρήματος. Οι γνώσεις που απέκτησα ήταν πάρα πολλές και με πολύ εύκολο και ευχάριστο για μένα τρόπο. Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι θα μπορούσα να αποκτήσω τόσο ζωντανή αίσθηση τόσο μακρινών εποχών, αλλά και τόσο κοντινών από ορισμένες απόψεις με εμάς.
-Ιουλία Μ.
Ενα μεγάλο ευχαριστώ στον καθηγητή κ. Άγγελο Χανιώτη και τους συνεργάτες του. Το ταξίδι της γνώσης ήταν μακρύ και ευχάριστο. Ελπίζω ο μηχανοδηγός να μας ξαναταξιδέψει σε κόσμους το ίδιο μαγικούς.
-Κωνσταντίνος Μ.
Θερμά συγχαρητήρια στο κ Χανιώτη και σε όλη την ομάδα του Mathesis. Πρώτον ο καθηγητής έχει το χάρισμα της μεταδοτικότητας και δεύτερον έκανε διάφορους παραλληλισμούς με τη σύγχρονη εποχή οι οποίοι μας βοήθησαν στη κατανόηση της μακράς ελληνιστικής εποχής. Επίσης εμένα προσωπικά με βοήθησε να καταλάβω ορισμένα ποιήματα του Καβάφη που μου φαίνονταν ακατανόητα
-Σταυρούλα Ν.
Μόνο ευχαριστώ έχω να εκφράσω και ότι αδημονώ για τη συνέχεια! Να πάρει πάλι φωτιά το μυαλό!
-Βασιλική Κ.
Με τη δική σας υποστήριξη συνεχίζουμε
Τα μαθήματα του Mathesis προσφέρονται δωρεάν και έτσι θα συνεχίσουν. Μπορείτε να τα παρακολουθήσετε μέχρι τέλους και να συμμετέχετε στα εβδομαδιαία τεστ και την τελική εξέταση. Στα περισσότερα μαθήματα θα σας ζητείται όμως ένα μικρό αντίτιμο –της τάξης των 20€– για την έκδοση της βεβαίωσης επιτυχούς παρακολούθησης, εφόσον βέβαια υποβάλετε την τελική εξέταση και δικαιούστε τη βεβαίωση, έχοντας εξασφαλίσει την απαιτούμενη βαθμολογία. Για τους ανέργους η βεβαίωση χορηγείται δωρεάν. Από την πλευρά μας θεωρούμε αυτό το μικρό αντίτιμο ως την αναγκαία συμβολή σας για τη συνέχιση της λειτουργίας ενός θεσμού που υπηρετεί δημόσιους σκοπούς χωρίς να δέχεται ούτε ένα ευρώ –άμεσης ή έμμεσης– κρατικής ενίσχυσης. Βασίζεται μόνο σε δωρητική στήριξη —η οποία καλύπτει πλέον μόνο ένα μικρό μέρος των ετήσιων δαπανών του— και εθελοντική εργασία. Η συνέχιση της λειτουργίας του Mathesis απαιτεί λοιπόν και τη δική σας ενεργό στήριξη. Σε αυτό το πνεύμα θεωρούμε αναγκαίο πριν τη συμμετοχή σας στην τελική εξέταση του μαθήματος να αναλάβετε μια ηθική δέσμευση απέναντι στο Mathesis. Ότι αν ολοκληρώσετε επιτυχώς το μάθημα και δικαιούστε τη βεβαίωση παρακολούθησης, θα καταβάλετε το αντίτιμο των 20€ για την απόκτησή της, έστω κι αν δεν έχει μια προφανή χρησιμότητα για σας. Ένα μικρό βήμα για σας, μια αναγκαία συνθήκη όμως για τη δυνατότητα του Mathesis να σας προσφέρει την ποιότητα μαθημάτων που σας προσέφερε μέχρι τώρα.
