Φιλοσοφία των συναισθημάτων (Ε)
Περιγραφή του μαθήματος
Υπάρχει λογική στον θυμό, τη ζήλια ή τη νοσταλγία; Πώς διακρίνουμε ανάμεσα στην αγάπη και την εμμονή, την αιδώ και την ενοχή, τον φθόνο και τη ζήλια; Και τι είναι τελικά αυτό για το οποίο μιλάμε όταν αναφερόμαστε στο πώς νιώθουμε; Κάθε συναίσθημα διέπεται από τη δική του λογική, την οποία η φιλοσοφία επιχειρεί να φωτίσει.
Θα παρουσιάσουμε τις σημαντικότερες απόπειρες ορισμού του συναισθήματος και θα διερευνήσουμε τις σχέσεις του με τη φαντασία, τη μνήμη, τις πεποιθήσεις και τις επιθυμίες μας. Θα εστιάσουμε στο φαινόμενο της ντροπής και θα εξηγήσουμε γιατί αποτελεί επώδυνο το βίωμα μιας ποιότητας ή μιας συμπεριφοράς που αντανακλά την ανικανότητα του ατόμου να ανταποκριθεί στα αιτήματα που θέτουν οι αξίες τις οποίες το ίδιο ενστερνίζεται. Θα εξετάσουμε κατόπιν ένα συναίσθημα που, αν και εξαιρετικά οικείο, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ορισθεί: την αγάπη. Ο κοινός νους προκρίνει τη συνάφεια μεταξύ αγάπης και ενάρετου χαρακτήρα, θεωρώντας ότι οι πράξεις όποιου αγαπά προάγουν τις αρχές της ηθικής. Ως αποκλειστική σχέση μεταξύ δύο προσώπων, όμως, η αγάπη βρίσκεται συχνά στον αντίποδα της ηθικής. Η διερεύνηση αυτού του ζητήματος θα αντλήσει από τον φιλοσοφικό προβληματισμό γύρω από τα φαινόμενα της φιλαυτίας, της εξιδανίκευσης και της αυταπάτης. Θα μελετήσουμε επίσης ένα σύνολο θεμελιωδών διαθέσεων, η κατανόηση των οποίων δύναται να μας αποκαλύψει σημαντικές αλήθειες για την ύπαρξή μας. Θα αναλύσουμε τις ποικίλες διαστάσεις της διάθεσης της αγωνίας και θα εξηγήσουμε τους λόγους για τους οποίους η αγωνία κατέχει στις μέρες μας τόσο σημαντική θέση σε διαφορετικά πεδία των επιστημών του ανθρώπου.
Στο μάθημά μας, θα δούμε πώς η σύγχρονη φιλοσοφία ερμηνεύει τα ανθρώπινα πάθη, θα εστιάσουμε στις φωτεινές μα και τις σκοτεινές όψεις των συναισθημάτων και θα κατανοήσουμε γιατί αποτελούν μέσο ανακάλυψης της πραγματικότητας μα και πολύτιμη πηγή αυτογνωσίας.
Διδάσκων
Αντώνης Χατζημωυσής
Ο Αντώνης Χατζημωυσής είναι Καθηγητής Σύγχρονης Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνιδρυτής της European Philosophical Society for the Study of Emotions. Δίδαξε στο University College London (UCL) και ως προσκεκλημένος καθηγητής στην École des Hautes Études en Sciences Sociales και στο Massachusetts Institute of Technology (MIT). Κύρια έργα του: οι τόμοι Philosophy and the Emotions (Cambridge University Press, 2003), Self-Knowledge (Oxford University Press, 2011) και οι μονογραφίες The Philosophy of Sartre (Routledge, 2011), Ο φόβος (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2014), Φιλοσοφικά πορτρέτα (Πόλις, 2017), Αιδώς, Αγάπη, Αγωνία (Πατάκης, 2020).
Εθελοντές βοηθοί μαθήματος
Χρίστος Σιδέρας (csideras)Αλέξανδρος Φασόης (Αlef)
Αρχικός έλεγχος: Φώτω Καλογεροπούλου, Σοφία Ριζοπούλου
Συντελεστές
Βιντεοσκόπηση, μοντάζ και προγραμματισμός ασκήσεων: Έλενα Κολλάτου
Επεξεργασία ήχου: Μανώλης Ζαφειράκης
Υποτιτλισμός: Σοφία Πέτσα
Η βιντεοσκόπηση πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 2022.
Ως εικονίδιο του μαθήματος επιλέχθηκε το έργο του Γιώργου Κόρδη, Σχέδιο για την "Κιχλή" του Σεφέρη (2007).
Αξιολόγηση του μαθήματος από τους φοιτητές του
Κατά την πρώτη φορά που προσφέρθηκε το μάθημα, οι φοιτητές του (573 απαντήσεις) το αξιολόγησαν από τα ερωτηματολόγια εξόδου ως εξής:
Είστε ικανοποιημένος απ' αυτό που μάθατε σε σχέση μ' αυτό που περιμένατε;
Πολύ ικανοποιημένος: 58%
Ικανοποιημένος: 38%
Λίγο ικανοποιημένος: 4%
Έγραψαν για το μάθημα
Εξαιρετική δομή και ανάλυση, άριστη εκμετάλλευση των διαθέσιμων τεχνικών στοιχείων για την ασύγχρονη από απόσταση παρακολούθηση και μια ερευνητική προσέγγιση, πολυδιάστατη, τεκμηριωμένη και με προσεκτική επιλογή αποσπασμάτων αναφοράς.
-Μαρία Μ.
Αυτό το μάθημα είναι πραγματικά ένα παράθυρο στον κόσμο των συναισθημάτων και χαίρομαι πάρα πολύ που το παρακολούθησα.
-Ερατώ Κ.
Το επίπεδο διδασκαλίας είναι -όπως θα έπρεπε- από την αρχή μέχρι το τέλος πραγματικά πανεπιστημιακό. Δεν είναι μόνο το εξαιρετικά ενδιαφέρον γνωστικό αντικείμενο, τα συναισθήματα (παραδέχομαι ότι πριν θεωρούσα ότι αυτά προσεγγίζονται επιστημονικά περισσότερο από την Ψυχολογία και πολύ λιγότερο από τη Φιλοσοφία), αλλά και οι αρετές της παράδοσης του διδάσκοντα: ο λόγος του πυκνός, πλούσιος λεξιλογικά, ολοκληρωμένος εκφραστικά, καθώς επίσης μεστός, ουσιώδης, χωρίς παλινδρομήσεις.
-Ευάγγελος Δ.
Μου άρεσαν: 1. Ο τρόπος προσέγγισης, ώστε να γίνεται όσο το δυνατό κατανοητό κι από έναν αδαή στον χώρο της Φιλοσοφίας. 2. Η σοβαρότητα, ο τρόπος εκφοράς του λόγου κι η μεταδοτικότητα του καθηγητή (πολύ διαφωτιστικά υπήρξαν τα παραδείγματα που χρησιμοποιούσε). 3. Ο τρόπος οργάνωσης (βίντεο, απομαγνητοφώνηση, κείμενο, τεστ).
-Ιφιγένεια Κ.
Ίσως το καλύτερο διαδικτυακό μάθημα στο οποίο έχω μετάσχει μέχρι στιγμής. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον το θέμα του, εξαιρετικός ο τρόπος παρουσίασής του από τον διδάσκοντα κ. Χατζημωυσή και άψογη η οργάνωσή του από την ομάδα του Mathesis.
-Χριστίνα Μ.
Το θέμα είναι πολύ ενδιαφέρον και χρήσιμο για κάθε πολίτη. Μας βοηθά να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να στοχαστούμε για τα ανθρώπινα συναισθήματα. H δομή, η ύλη και η παρουσίαση ήταν άριστα, αναγνωρίζω μια τέλεια ισορροπία. O καθηγητής εξαιρετικά μεταδοτικός. Με απλά λόγια παρουσίαζε έννοιες, επιχειρήματα και απόψεις, παραμένοντας στην επιστήμη της φιλοσοφίας, εκπέμποντας αγάπη για το θέμα που διδάσκει.
-Στέλλα Κ.
Τα συναισθήματα και η φιλοσοφία είναι δύο από τους αγαπημένους μου εξωεπαγγελματικούς τομείς, στους οποίους αφιερώνω πολύ χρόνο. Ήταν το πάντρεμα των δυο τους που τράβηξε το ενδιαφέρον μου και απόλαυσα αυτό το τόσο συναρπαστικό σεμινάριο. Πλούσιο σε γνώσεις και σε κατανόηση, ακόμη και αποκάλυψη του εαυτού μου κάποιες στιγμές.
-Πολυξένη Α.
O κύριος Χατζημωυσής ήταν εξαιρετικά μεταδοτικός. Με απλά λόγια παρουσίασε θεωρίες, έννοιες και ορισμούς μέσα στο πλαίσιο της επιστήμης της φιλοσοφίας.
-Κατερίνα Ν.