Από τον Αριστοτέλη στον Νεύτωνα: Θέματα από την Ιστορία της Επιστήμης (Ε)
Περιγραφή του μαθήματος
Το μάθημα αυτό παρουσιάζει ορισμένα επιλεγμένα επεισόδια από την ιστορία της επιστήμης, από την Αρχαιότητα έως τους Πρώιμους Νεότερους Χρόνους. Οι επιστήμες που κυρίως εξετάζονται είναι η αστρονομία, η φυσική και τα μαθηματικά, όμως στην οικονομία του μαθήματος ευδιάκριτες είναι και ενότητες που αφορούν στην κοινωνική και πολιτισμική ιστορία, στη φιλοσοφία και τη φιλολογία. Ιδιαίτερη φροντίδα έχει δοθεί στην ανασκευή στερεοτύπων που χαρακτηρίζουν τον δημόσιο λόγο περί των επιστημών κατά τις εν λόγω ιστορικές περιόδους, ενώ μέριμνα έχει ληφθεί ώστε οι αφηγήσεις να είναι εναρμονισμένες με τα πιο πρόσφατα πορίσματα της ιστορικής έρευνας.
Το μάθημα χωρίζεται σε δύο μεγάλες ενότητες: στη μία εξετάζεται η προ-μοντέρνα περίοδος (δηλαδή η Αρχαιότητα και οι Μέσοι Χρόνοι) και στην άλλη οι Πρώιμοι Νεότεροι Χρόνοι. Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη ενότητα υπάρχουν μαθήματα για τις πηγές της αρχαίας επιστήμης, για τη φυσική φιλοσοφία και την κοσμολογία του Αριστοτέλη, την αρχαία ελληνική αστρονομία και τα μαθηματικά, τη μετάδοση των κειμένων της αρχαίας επιστήμης, την επιστήμη στον Κόσμο του Ισλάμ, στο Βυζάντιο και στη Λατινική Δύση κατά τον όψιμο Μεσαίωνα. Στη δεύτερη ενότητα, υπάρχουν μαθήματα για το Κοπερνίκειο Σύστημα, τις αστρονομικές θεωρίες του Τύχο Μπράχε και του Γιοχάνες Κέπλερ, τις ανακαλύψεις του Γαλιλαίου στη φυσική και την αστρονομία, τη δίκη και καταδίκη του Γαλιλαίου από την Ιερά Εξέταση και την ανάδυση της νεότερης επιστήμης με το έργο του Ντεκάρτ και του Νεύτωνα.
Διδάσκοντες
Θόδωρος Αραμπατζής
Ο Θόδωρος Αραμπατζής είναι Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης. Διδάσκει ιστορία και φιλοσοφία των φυσικών επιστημών στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (ΙΦΕ) του ΕΚΠΑ. Είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Princeton και διετέλεσε μεταδιδακτορικός υπότροφος στο Dibner Institute for the History of Science and Technology στο ΜΙΤ, προσκεκλημένος ερευνητής στο Max Planck Institute for the History of Science στο Βερολίνο και επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια. Επίσης, διετέλεσε συν-διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού ιστορίας και φιλοσοφίας των επιστημών και της τεχνολογίας Metascience (2010-2014). Το 2017 έλαβε το βραβείο καλύτερου δοκιμίου στην ιστορία και φιλοσοφία της επιστήμης από την International Union of History and Philosophy of Science and Technology. Είναι πρόεδρος της European Society for the History of Science (2020-2022) και αντεπιστέλλον μέλος της Académie Internationale d’Histoire des Sciences (2019-). Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην ιστορία και φιλοσοφία των φυσικών επιστημών του 19ου και του 20ού αιώνα.
Kώστας Γαβρόγλου
Ο Κώστας Γαβρόγλου είναι ομότιμος καθηγητής Ιστορίας των Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την περίοδο 2004-2014 ήταν πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 2020 έλαβε το βραβείο Gustav Neuenschwander της European Society for the History of Science. Είναι επίτιμο μέλος της Académie Internationale d’Histoire des Sciences. Είναι μέλος συντακτικών επιτροπών διάφορων επιστημονικών περιοδικών στην ιστορία των επιστημών. Έχει διδάξει στα πανεπιστήμια Βοστώνης, Harvard, MIT, Cambridge, Pennsylvania και Istanbul Technical University. Το επιστημονικό του έργο εστιάζει σε θέματα εξέλιξης της φυσικής και της χημείας τον 19ο και 20ό αιώνα και στην ιστορία των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Τον Σεπτέμβριο του 2015 εξελέγη ως Βουλευτής Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ και από το το 2016 μέχρι το 2019 διετέλεσε Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Πληροφορίες για την εργογραφία του είναι διαθέσιμες εδώ.
Γιάννης Χριστιανίδης
Ο Γιάννης Χριστιανίδης είναι Καθηγητής Ιστορίας των Μαθηματικών. Διδάσκει ιστορία των Μαθηματικών στα Τμήματα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (ΙΦΕ) και Μαθηματικών του ΕΚΠΑ και ιστορία της προ-μοντέρνας επιστήμης στο Τμήμα ΙΦΕ. Είναι μέλος (membre partenaire) του Centre de recherches d’histoire des sciences et des techniques “Alexandre-Koyré” (Paris), αντεπιστέλλον μέλος της Académie Internationale d’Histoire des Sciences και μέλος (national member) της International Commission on the History of Mathematics. Διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (Paris) και προσκεκλημένος ερευνητής στα Université Paris I (Panthéon – Sorbonne), Centre de recherche en histoire des sciences (Cité des sciences et de l’industrie, La Villette, Paris), Centre International de Rencontres Mathématiques (Luminy, Marseille) και Fondation des Treilles (Tourtour, France). Επίσης, διετέλεσε τακτικό μέλος της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους (2017–20), ενώ από το 2018 είναι αναπληρωματικό μέλος της Εποπτικής Επιτροπής του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας. Διετέλεσε διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού ιστορίας και φιλοσοφίας των επιστημών και της τεχνολογίας Νεύσις (1994–2021) και είναι συν-διευθυντής της εκδοτικής σειράς «Αρχαία Επιστημονική Γραμματεία» των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην ιστορία των μαθηματικών και των μαθηματικών επιστημών κατά την προ-μοντέρνα περίοδο. Πληροφορίες για την εργογραφία του είναι διαθέσιμες εδώ.
Συντελεστές
Βιντεοσκόπηση: Έλενα Κολλάτου
Μοντάζ: Έλενα Κολλάτου
Προγραμματισμός Ασκήσεων: Δημήτρης Βουδούρης
Η βιντεοσκόπηση πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2021.
Αξιολόγηση του μαθήματος από τους φοιτητές του
Κατά την πρώτη φορά που προσφέρθηκε το μάθημα, οι φοιτητές του (261 απαντήσεις) το αξιολόγησαν από τα ερωτηματολόγια εξόδου ως εξής:
Είστε ικανοποιημένος απ' αυτό που μάθατε σε σχέση μ' αυτό που περιμένατε;
Πολύ ικανοποιημένος: 50%
Ικανοποιημένος: 43%
Λίγο ικανοποιημένος: 4%
Καθόλου ικανοποιημένος: 3%
Έγραψαν για το μάθημα
Τρεις φωτισμένοι Δάσκαλοι απέναντι σε μια κάμερα κατάφεραν να μας ταξιδέψουν στην ομορφιά των Επιστημών και του σκέπτεσθαι, στον κόσμο της φαντασίας και του προβληματισμού. Τους ευχαριστώ πολύ!
-Γιάννης Τ.
Eξαιρετικό, διαφωτιστικό, απολαυστικό μάθημα∙ και, κυρίως, καλό έναυσμα για πρόσθετες αναζητήσεις.
-Αναστάσιος Γ.
Είμαι μαθηματικός και πτυχιούχος του τμήματος "Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό" του ΕΑΠ, όπου διδάχτηκα δύο σχετικές θεματικές ενότητες. Αγάπησα την Ιστορία των Επιστημών όταν τη δίδαξα στο Λύκειο. Ενθουσιάστηκα με το μάθημα και θα χαρώ πολύ αν υπάρξει και συνέχεια.
-Ευαγγελία Κ.
Τώρα που τελειώνει το μάθημα θέλω κι εγώ να ευχαριστήσω θερμά τους καθηγητές αλλά και όλους τους συντελεστές του. Επρόκειτο για ένα από τα καλύτερα μαθήματα που έχω παρακολουθήσει στο Μathesis.
-Δημήτρης Γ.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους τους συντελεστές του Mathesis και κυρίως τους τρεις εξαίρετους Δασκάλους μας. Μας οδηγήσατε στα υπέροχα μονοπάτια της ιστορίας της επιστήμης, βοηθώντας μας να κατανοήσουμε τις προσπάθειες των στοχαστών να αποκρυπτογραφήσουν τα μυστήρια του Κόσμου ανά εποχή. Ήταν ένα πραγματικά υπέροχο ταξίδι!
-Γιώργος Μ.