ΙΔΕΟΠΟΙΕΙΟ: Δημιουργικότητα στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης (Νέο)

Περιγραφή του μαθήματος

Η δημιουργικότητα είναι μια λέξη που ακούμε όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια. Αν όμως κάποιος ρωτήσει «Τι είναι δημιουργικότητα;», εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Κι αυτό, γιατί πρόκειται για ένα σύνθετο φαινόμενο με πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις.

Πρώτος βασικός στόχος του μαθήματος είναι οι συμμετέχοντες να συνθέσουν τη δική τους εμπεριστατωμένη άποψη καθώς και να πειραματιστούν και να ανακαλύψουν με βιωματικό τρόπο τα στοιχεία που συνθέτουν την ιδιαίτερη, προσωπική τους, δημιουργικότητα και πώς μπορούν να την εξασκήσουν.

Τα τελευταία χρόνια, ο τομέας της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) έχει σημειώσει ραγδαία πρόοδο. Πλέον είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να διακριθούν τα δημιουργήματα των υπολογιστών από εκείνα των ανθρώπων. Αυτή η εξέλιξη έχει πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις σχετικά με τις πιθανές θετικές και αρνητικές επιπτώσεις της ΤΝ στην ανθρώπινη δημιουργικότητα.

Δεύτερος βασικός στόχος του μαθήματος είναι οι συμμετέχοντες, αφενός, να ξεπεράσουν τον αρχικό εντυπωσιασμό που προκαλεί η ΤΝ και, αφετέρου, να ανακαλύψουν μέσα από προσωπικό πειραματισμό τις δημιουργικές δυνατότητές που προσφέρει, τις βασικές διαφορές της με την ανθρώπινη καθώς και τα πλεονεκτήματα και τους περιορισμούς της κάθε μιας. Για να το πετύχουμε αυτό, θα πειραματιστούμε και με 7 δημοφιλή chatbots: ChatGPT, Claude, Copilot, DeepSeek, Gemini, Grok και Meta AI.

Το μάθημα ανακατεύει πολλά και διάφορα υλικά: επιστημονικές θεωρίες και ερευνητικά αποτελέσματα, εμπνευστικές ιστορίες, ενδιαφέροντα βιβλία, πρωτότυπες ιδέες, μύθους γύρω από τη δημιουργικότητα, ιδέες-πακέτο, άσχετες πληροφορίες και πολλές δημιουργικές δραστηριότητες – τα λεγόμενα Σκεψεδάκια (με ή χωρίς ΤΝ).

Ο δικός μας συνοπτικός ορισμός είναι ότι «η δημιουργικότητα είναι απεσταγμένο χάος». Ευελπιστούμε ότι το ΙΔΕΟΠΟΙΕΙΟ είναι ακριβώς αυτό!

Διδάσκοντες

Δημήτρης Γραμμένος

Ο Δημήτρης είναι Κύριος Ερευνητής του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Κατέχει διδακτορικό δίπλωμα στον τομέα Ηλεκτρονικής Μηχανικής (Electronic Engineering) με εξειδίκευση στον τομέα της Επικοινωνίας Ανθρώπου-Υπολογιστή (HCI). Είναι επίσης υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Paris Cité στον τομέα της Ψυχολογίας, με ειδίκευση στην ανθρώπινη και τεχνητή Δημιουργικότητα και τη μεταξύ τους σχέση. Είναι πιστοποιημένος αξιολογητής των διεθνών στάνταρ τεστ δημιουργικότητας Torrance Tests of Creative Thinking (TTCT) και μέλος του International Society for the Study of Creativity and Innovation (ISSCI). Έχει περισσότερες από 50 δημοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά βιβλία, περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων. Έχει σχεδιάσει και υλοποιήσει πολυάριθμα καινοτόμα διαδραστικά συστήματα, πολλά από τα οποία είναι εγκατεστημένα σε κοινόχρηστους χώρους (μουσεία, αεροδρόμια, κέντρα πληροφόρησης, κλπ.), έχουν χρησιμοποιηθεί από πολλές χιλιάδες άτομα και έχουν αποσπάσει διεθνείς διακρίσεις και βραβεία.

Το 2014 δημιούργησε τη δραστηριότητα «Σχεδιαστές του Μέλλοντος», στο πλαίσιο της οποίας αναπτύσσει και οργανώνει βιωματικές εμπειρίες που εισάγουν την έννοια και την πρακτική της Δημιουργικότητας και της Δημιουργικής Σκέψης σε παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικούς και το ευρύ κοινό. Ως τώρα, έχει οργανώσει περισσότερα από 110 εργαστήρια σε 5 χώρες και στο Διαδίκτυο, στα οποία συμμετείχαν συνολικά πάνω από 11.000 άτομα όλων των ηλικιών.

Μαζί με την Ανθή Στρατάκη, DPO του ΙΤΕ, δημιούργησαν για το Mathesis το διαδραστικό εργαστήριο «Ο GDPR και οι 40 κλέφτες». Δημιούργησαν επίσης το ομώνυμο κόμικ που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ) και το οποίο κέρδισε το Λογοτεχνικό Βραβείο Αναγνώστη 2021 στην κατηγορία Βιβλίο Γνώσεων. Μαζί έχουν δημιουργήσει και το διαδραστικό εργαστήριο του Mathesis «ΝΕΑ ΟΝΕΙΡΑ: Εισαγωγή στην Τέχνη των Νέων Μέσων».

To 2020, δημιούργησε το διαδικτυακό εργαστήριο μυθοπλαστικής σχεδίασης «Η 6η ΑΙΣΘΗΣΗ: Το παιχνίδι από το μέλλον» με θέμα τις τεχνολογίες διάδρασης εγκεφάλου-προς-εγκέφαλο και τον σχετικό Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό «Brains & Games Greece». Η «6η Αίσθηση» συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα μαθημάτων του Προγράμματος Beyonders Challenge του Torrance Center for Creativity and Talent Development του University of Georgia, που αποσκοπεί στην ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης και της ενεργής μάθησης.

To 2023 δημιούργησε το εισαγωγικό μάθημα για τη Δημιουργικότητα «ΙΔΕΟΠΟΙΕΙΟ», που περιελάβανε 6 δια ζώσης βιωματικά εργαστήρια διάρκειας δύο ωρών στα οποία συμμετείχαν εργαζόμενοι του ΙΤΕ και εκπαιδευτικοί. Κατά μέσο όρο, οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν το μάθημα με 9.1/10, το 97% θα το συνιστούσε σε άλλους και το 94% δήλωσε ότι το μάθημα ανταποκρίθηκε ή ξεπέρασε τις προσδοκίες του.

Σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις

Grammenos, D., Lubart, T. (2025 – to appear). Using a componential approach for developing AI-enhanced creativity training interventions.In Beghetto, R. (Ed.) in Oxford Handbook of Human Creativity x Generative AI in Education. Oxford: Oxford University Press.
Grammenos, D., & Lubart, T. (2025). Peeping at creAItivity through a keyhole: creative self-perceptions, potential, and enhancement of GenAI chatbots. Artificial Intelligence Review, 58(10), 293. https://doi.org/10.1007/s10462-025-11288-6.
Stokhof, H., Meli, K., Lavidas, K., & Grammenos, D. (2022). Why Answer this Question? Experts’ Behaviors on Educational Community Question-Answering Platforms. Electronic Journal of E-Learning, 20(2). https://doi.org/10.34190/ejel.20.2.2240.
Grammenos, D. (2019). Thinkpetizers: Small mental bites of creative thinking. ACM International Conference Proceeding Series. https://doi.org/10.1145/3335055.3335075.
Grammenos, D., & Antona, M. (2018). Future designers: Introducing creativity, design thinking & design to children. International Journal of Child-Computer Interaction, 16. https://doi.org/10.1016/j.ijcci.2017.10.002.
Grammenos, D. (2016). Future designers: A rollercoaster for the mind. Interactions, 23(1). https://doi.org/10.1145/2846695.
Grammenos, D. (2014). Abba-Dabba-Ooga-Booga-Hoojee-Goojee-Yabba-Dabba-Doo: Stupidity, ignorance & nonsense as tools for nurturing creative thinking. Conference on Human Factors in Computing Systems - Proceedings. https://doi.org/10.1145/2559206.2578860.
Grammenos, D. (2014). Stupidity, ignorance, and nonsense as tools for creative thinking. Interactions, 21(5). https://doi.org/10.1145/2647582.
Grammenos, D. (2012). Little red-smart-hood: Envisioning how ambient and ubiquitous technologies may affect future everyday life. Proceedings of the 16th International Academic MindTrek Conference 2012: “Envisioning Future Media Environments”, MindTrek 2012. https://doi.org/10.1145/2393132.2393145.
Savidis, A., Grammenos, D., & Stephanidis, C. (2009). Training through Entertainment for Learning Difficulties. In C. Stephanidis (Ed.), The Universal Access Handbook. Boca Raton, FL: Taylor & Francis, (ISBN 978-0-8058-6280-5).
Grammenos, D. (2008). Game over: learning by dying. In Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems (CHI '08). Association for Computing Machinery, New York, NY, USA, 1443–1452. https://doi.org/10.1145/1357054.1357281.

Ανθή Στρατάκη

Η Ανθή Στρατάκη είναι φυσικός με μεταπτυχιακές σπουδές στη Διοίκηση Ολικής Ποιότητας (TQM). Εργάζεται ως Ειδικός Τεχνικός Επιστήμονας στο ITE, αρχικά ως μέλος του προγράμματος «Hygeianet» και υπεύθυνη έκδοσης του ομώνυμου περιοδικού και αργότερα ως υπεύθυνη του Γραφείου Προγραμμάτων και Προσωπικού του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ. Είναι πιστοποιημένη αξιολογήτρια (Validator & Assessor) του μοντέλου «Επιχειρησιακής Αριστείας» του European Foundation for Quality Management (EFQM Excellence Model), που είναι το πιο ευρέως διαδεδομένο μοντέλο Αριστείας στην Ευρώπη. Είναι επίσης πιστοποιημένη Lead Auditor του προτύπου «BS 7799-2:2002, Information Security Management System» από το British Standard Institution (BSI). Υπήρξε εκπρόσωπος του Ινστιτούτου Πληροφορίκης-ΙΤΕ στο Human Recourse Task Force (HR-TF) του European Research Consortium for Informatics and Mathematics (ERCIM).

Έχει συμμετάσχει στη συγγραφή πολλών επιτυχών προτάσεων και παραδοτέων για ευρωπαϊκά έργα του ΙΤΕ, αναλαμβάνοντας το κομμάτι που αφορά στη διοίκηση διαδικασιών, στην ικανοποίηση «πελατών» συστήματος και στη διασφάλιση ποιότητας.

Από τον Μάρτιο του 2018, είναι η Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων (Data Protection Officer) του ΙΤΕ και, μαζί με τον Δημήτρη Γραμμένο, έχει δημιουργήσει το διαδραστικό εργαστήριο «Ο GDPR και οι 40 κλέφτες», το οποίο είναι επίσης διαθέσιμο από το Mathesis. Από το 2020 κυκλοφορεί το ομώνυμο κόμικ από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (Λογοτεχνικό Βραβείο Αναγνώστη στην κατηγορία Βιβλίο Γνώσεων 2021). Μαζί, επίσης, έχουν δημιουργήσει και το διαδραστικό εργαστήριο του Mathesis «ΝΕΑ ΟΝΕΙΡΑ: Εισαγωγή στην Τέχνη των Νέων Μέσων».

Από το 2025 είναι συντονίστρια της δράσης διάχυσης επιστήμης του ΙΤΕ που ονομάζεται «επικοινωνΙΤΕ» (επιστήμη-κοινωνία- ΙΤΕ) και δημιουργός του ομώνυμου podcast εκλαϊκευμένης επιστήμης.

Eθελοντές βοηθοί μαθήματος

Αλέκος Παπαδόπουλος (AlekosPap),
Χρήστος Τσόλκας (chrtsolkas),
Ξενοφών Στρατάκης (virxen75),
Βαγγέλης Σκαρμούτσος (SkarmoutsosV)

Περιεχόμενα μαθήματος

Εβδομάδα 1

1.1 Πρόλογος
1.1.1 Για να δούμε…
1.1.2 Για να δούμε: Οι απαντήσεις
1.1.3 Δημιουργικότητα...
1.1.4 ... στην Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης
1.1.5 Tι ανακατεύουμε
1.1.6 Ιδεοποιείο: Το βιντεοκλίπ
1.1.7 Σσστ!
1.1.8 Μια «ρυθμίμα»
1.1.9 ΒΙΒΛΙΩ! Βιβλία αναφοράς

1.2 Προθέρμανση
1.2.1 ΑΣΧΕΤΟ: Ο αριθμός του Γκράχαμ
1.2.2 Δύο καλές συνήθειες
1.2.3 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Λεζ-άντε
1.2.4 Πώς μπορώ να γίνω (πιο) δημιουργικός/ή;
1.2.5 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Κακογραφία
1.2.6 Ξεβολευτείτε
1.2.7 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Με μία λέξη

1.3 Τα βασικά
1.3.1 Joy Paul Guilford
1.3.2 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Φρυγανιέρα 2.0
1.3.3 ΤΝ βοηθός: Test drive
1.3.4 Αποκλίνουσα & συγκλίνουσα σκέψη
1.3.5 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Κουτάλι
1.3.6 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Δημιουργικό κουτάλι
1.3.7 Ποσότητα
1.3.8 ΤΝ βοηθός: κουτάλι
1.3.9 Τι είναι δημιουργικό;
1.3.10 Τι είναι δημιουργικότητα;
1.3.11 Απεσταγμένο χάος
1.3.12 ΒΙΒΛΙΩ! Μην αφήσεις το περιστέρι
1.3.13 Καλή διάθεση
1.3.14 Going to work

Εβδομάδα 2

2.1 Πι και Φι
2.1.1 ΑΣΧΕΤΟ: Παπάκια στον ωκεανό
2.1.2 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Πι, πι, πι, πι η Δημιουργικότητα
2.1.3 Τα 4Π της Δημιουργικότητας
2.1.4 ΤΝ βοηθός: Τα 500Π της Δημιουργικότητας
2.1.5 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Δεν είναι αυτό που νομίζεις
2.1.6 ΤΝ βοηθός: Δεν είναι αυτό που νομίζεις
2.1.7 Οι όψεις του νομίσματος
2.1.8 Αμφισβήτηση
2.1.9 Abraham Wald
2.1.10 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: 9 τελείες
2.1.11 Φαντασία
2.1.12 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Τι θα γινόταν, αν...
2.1.13 ΒΙΒΛΙΩ! Γραμματική της Φαντασίας
2.1.14 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Φανταστικό καπέλο

2.2 Πίσω από τις λέξεις
2.2.1 Τα 4C της Δημιουργικότητας
2.2.2 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Ζωγραφίνγκ Φονγκ
2.2.3 ΤΝ βοηθός: Ζωγραφίνγκ Φονγκ
2.2.4 ΑΣΧΕΤΟ: Taumata
2.2.5 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: 86+
2.2.6 ΤΝ βοηθός: 86+
2.2.7 Γλώσσα
2.2.8 Το λέμε μήλο
2.2.9 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Πείρα(γ)μα βάσης σκέψης
2.2.10 ΤΝ βοηθός: Πείρα(γ)μα βάσης σκέψης
2.2.11 Τεχνητή Νοημοσύνη
2.2.12 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Όσα δε φτάνει
2.2.13 ΤΝ βοηθός: Όσα δε φτάνει
2.2.14 Πώς δουλεύει;
2.2.15 Δεν έχουν ιδέα!
2.2.16 ΑΣΧΕΤΟ: Το αυγό του ντέλλα Πόρτα

Εβδομάδα 3

3.1 Από την άγνοια ως την απελπισία
3.1.1 Άγνοιας εγκώμιον
3.1.2 ΤΝ βοηθός: Αλαμπουρκάτε
3.1.3 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Τρελεξικό
3.1.4 ΤΝ βοηθός: Τρελεξικό
3.1.5 ΒΙΒΛΙΩ! Δεν έχουμε ιδέα
3.1.6 Γνώσεις
3.1.7 Απροετοίμαστο μυαλό
3.1.8 Ευφυΐα
3.1.9 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Έγραψες
3.1.10 Ενσώματη Δημιουργικότητα
3.1.11 ΤΝ βοηθός: Έγραψες
3.1.12 Διασυνδέσεις
3.1.13 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Εσύ τι είδες στις πινακίδες;
3.1.14 ΤΝ βοηθός: Εσύ τι είδες στις πινακίδες;
3.1.15 1 λεπτό
3.1.16 Τα στάδια της Δημιουργίας
3.1.17 Δημιουργική επίλυση προβλημάτων
3.1.18 ΒΙΒΛΙΩ! Το απελπιστικό στάδιο

3.2 Αξιολόγηση και άλλα δαιμόνια
3.2.1 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Από άλλον πλανήτη
3.2.2 ΤΝ βοηθός: Από άλλον πλανήτη
3.2.3 Χμ…
3.2.4 Συν-εργασία
3.2.5 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Πώς το λες;
3.2.6 Αξιολόγηση
3.2.7 Πρόσωπο – Μέρος Α'
3.2.8 Πρόσωπο – Μέρος B'
3.2.9 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Μεροδάτο
3.2.10 Προσέγγιση
3.2.11 ΤΝ βοηθός: Αξιολόγηση
3.2.12 Προϊόν
3.2.13 Περιβάλλον
3.2.14 Στρατηγός Gregor MacGregor
3.2.15 Η σκοτεινή πλευρά

3.3 Επίλογος
3.3.1 ΣΚΕΨΕΔΑΚΙ: Σούπερ Ευχαριστώ!
3.3.2 ΤΝ βοηθός: Σούπερ Ευχαριστώ!
3.3.3 Τεχνητή Νοημοσύνη: Και τώρα τι;
3.3.4 Τεχνητή Νοημοσύνη και ανθρώπινη δημιουργικότητα
3.3.5 Συμπληρωματική δημιουργικότητα
3.3.6 Είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη δημιουργική;
3.3.7 ΑΣΧΕΤΟ: Η κραυγή του Βίλχελμ

Bασικές πληροφορίες, αν αυτό είναι το πρώτο σας μάθημα!

Το μάθημα απευθύνεται σε κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη, μπορείτε δηλαδή να εγγραφείτε χωρίς να υπάρχει κάποιο προαπαιτούμενο.

Επίσης, είναι βιντεοσκοπημένο και ασύγχρονο. Μπορείτε, συνεπώς, να το παρακολουθήσετε στην πλατφόρμα μας τις ημέρες και ώρες που επιθυμείτε. Έχει διάρκεια τριών εβδομάδων και κάθε εβδομάδα προστίθενται νέες ενότητες, τις οποίες μπορείτε, όπως αναφέραμε, να δείτε στο πρόγραμμά σας.

Πέρα από το διδακτικό υλικό, το μάθημα περιλαμβάνει εβδομαδιαία τεστ και μία τελική εξέταση. Η συμπλήρωση των τεστ γίνεται και αυτή στο δικό σας πρόγραμμα, εντός κάποιων εβδομαδιαίων συνήθως προθεσμιών. Η συμμετοχή στα τεστ είναι βεβαίως στη δική σας ευχέρεια. Αν όμως επιθυμείτε την έκδοση βεβαίωσης επιτυχούς παρακολούθησης, θα χρειαστεί να συμμετάσχετε στο μεγαλύτερο μέρος του εξεταστικού του υλικού.

Τα μαθήματα του Mathesis προσφέρονται δωρεάν και έτσι θα συνεχίσουν. Μπορείτε να τα παρακολουθήσετε μέχρι τέλους και να συμμετάσχετε στα εβδομαδιαία τεστ και την τελική εξέταση. Εάν επιθυμείτε τη βεβαίωση επιτυχούς παρακολούθησης, θα σας ζητείται όμως ένα μικρό αντίτιμο –της τάξης των 20€– για την έκδοσή της, μετά την υποβολή της τελικής σας εξέτασης. Εάν δεν υποβάλετε την τελική σας εξέταση –ή αν την υποβάλετε, αλλά δεν περάσετε το μάθημα– δεν υπάρχει κάποια υποχρέωση πληρωμής.

Αν έχετε ήδη λογαριασμό στο Mathesis, αρκεί να συνδεθείτε στο Mathesis με το email που έχετε ήδη δηλώσει και, στη συνέχεια, να εγγραφείτε στο μάθημα. Αν δεν έχετε λογαριασμό στο Mathesis, θα χρειαστεί προηγουμένως να δημιουργήσετε έναν. Αν τυχόν χρειαστείτε βοήθεια για την εγγραφή σας στο μάθημα ή στην πλατφόρμα του Mathesis, μπορείτε να δείτε εδώ τις σχετικές οδηγίες.

Συντελεστές

Κωδικός Μαθήματος
ΨΔ2.1
Έναρξη Μαθήματος
20/10/2025
Προσπάθεια
15 ώρες
Διάρκεια
3 εβδομάδες
Υπότιτλοι
Ελληνικά
Παρακολούθηση
Δωρεάν
Κόστος Βεβαίωσης
20€