Περιγραφή του μαθήματος
Η γνώση μας για την αρχαία Ελλάδα είναι συνήθως «γένους αρσενικού»: αφορά πρωτίστως τους άνδρες, τα επιτεύγματά τους και την οπτική τους γωνία. Σε αυτό το μάθημα, θα στρέψουμε την προσοχή μας σε μια αρχαία Ελλάδα «γένους θηλυκού»: στην ιστορία δηλαδή των γυναικών στον αρχαίο ελληνικό κόσμο και τη μελέτη των θυσιών και των επιτευγμάτων τους. Θα μελετήσουμε το πώς η πατριαρχία και το κοινωνικό φύλο δομούσαν τη ζωή των γυναικών και την παράλληλη σφαίρα της γυναικείας κοινωνικότητας. Θα εξετάσουμε τη γυναικεία σεξουαλικότητα σε όλες τις όψεις της και τις πολλαπλές σχέσεις που αυτή δημιουργούσε. Παράλληλα με τα κοινά χαρακτηριστικά της γυναικείας ζωής στην αρχαιότητα, θα διακρίνουμε τις διάφορες κατηγορίες γυναικών (πλούσιες και φτωχές, ελεύθερες και δούλες, αξιοπρεπείς και αναξιοπρεπείς) και τις πολύ διαφορετικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζούσαν. Τέλος, θα δούμε μια σειρά από βιογραφίες τόσο επιφανών όσο και άσημων γυναικών από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και τις σκληρές αλλά και γοητευτικές ιστορίες τους.
Διδάσκων
Κώστας Βλασόπουλος
Ο Κώστας Βλασόπουλος είναι καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπου διδάσκει από το 2015. Σπούδασε Αρχαία Ιστορία στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Κρήτης και Cambridge. Έχει εργαστεί ως διδάσκων στο Πανεπιστήμιο του Nottingham (2005-2015) και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (2017-2023). Eπίσης, έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια του Rio de Janeiro, Ouro Preto και Sao Paulo στη Βραζιλία και επισκέπτης ερευνητής στο Centre for Hellenic Studies (Washington DC). Παράλληλα, είναι συνεργαζόμενο μέλος του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών (ΙΜΣ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) από το 2019 και διευθύνει το διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα SLaVEgents: Enslaved persons in the making of societies and cultures across Western Eurasia and North Africa, 1000 BCE- 300 CE, που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (2023-2028). Τέλος, έχει δημοσιεύσει βιβλία και άρθρα για τις διαπολιτισμικές σχέσεις στην αρχαιότητα, την αρχαία πολιτική σκέψη και τη σύγχρονη πρόσληψή της, την κοινωνική και πολιτισμική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, την ιστορία της δουλείας, την ιστορία της βίας, την αρχαία ιστοριογραφία και την ιστορία της μελέτης της αρχαιότητας.
Εθελόντριες βοηθοί μαθήματος
Φώτω Καλογεροπούλου (fkalogeropoulou), Εργοθεραπεύτρια.
Σοφία Ριζοπούλου (sOFIArIZOPOULOU), Αρχιτέκτονας, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ.
Αξιολόγηση του μαθήματος από τους φοιτητές του
Κατά την πρώτη φορά που προσφέρθηκε το μάθημα, οι φοιτητές του (353 απαντήσεις) το αξιολόγησαν από τα ερωτηματολόγια εξόδου ως εξής:
Είστε ικανοποιημένος απ' αυτό που μάθατε σε σχέση μ' αυτό που περιμένατε;
Πολύ ικανοποιημένος: 71%
Ικανοποιημένος: 27%
Λίγο ικανοποιημένος: 1%
Καθόλου ικανοποιημένος: 1%
Εβδομάδα 1: Εισαγωγή: φύλο, πατριαρχία, χώρος και χρόνος
1.1 Εισαγωγή
1.1.1 Εισαγωγή
1.1.2 Ιστοριογραφία
1.1.3 Οι πηγές
1.1.4 Η αρχαϊκή και κλασική εποχή
1.1.5 Η ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή
1.1.6 Γεωγραφική διαφοροποίηση
1.2 Βιολογικό και κοινωνικό φύλο
1.2.1 Βιολογικό και κοινωνικό φύλο
1.2.2 Ο σεξισμός
1.2.3 Το σώμα
1.2.4 Η ένδυση
1.3 Πατριαρχία
1.3.1 Ήταν οι γυναίκες πολίτες;
1.3.2 Η νομική και οικονομική θέση των γυναικών
1.3.3 Παράλληλες σφαίρες
1.3.4 Οι εναλλακτικές αντιλήψεις
Εβδομάδα 2: Γυναίκες, σεξουαλικότητα και σεξουαλική οικονομία
2.1 Οίκος και γάμος
2.1.1 Δημογραφία
2.1.2 Οι μορφές του γάμου
2.1.3 Οι σχέσεις ανδρών και γυναικών
2.1.4 Μητέρες
2.2 Οι σεξουαλικές σχέσεις εκτός γάμου
2.2.1 Η σεξουαλική οικονομία εκτός γάμου
2.2.2 Οι παλλακίδες
2.2.3 Οι πόρνες
2.2.4 Οι εταίρες
2.3 Σχέσεις, συναισθήματα και στρατηγικές
2.3.1 Η μοιχεία
2.3.2 Η σεξουαλική βία
2.3.3 Οι ερωτικοί κατάδεσμοι
2.3.4 Οι ομοερωτικές σχέσεις των γυναικών
Εβδομάδα 3: Κατηγορίες και ρόλοι των γυναικών
3.1 Πλούσιες και φτωχές
3.1.1 Ο οίκος και οι εργασίες του
3.1.2 Η ζωή των πλούσιων γυναικών
3.1.3 Οι φτωχές γυναίκες και η εργασία εκτός του οίκου
3.2 Ξένες και δούλες
3.2.1 Οι γυναίκες μέτοικοι
3.2.2 Οι δούλες
3.2.3 Οι τροφοί
3.2.4 Επιστήμονες και καλλιτέχνιδες
3.3 Οι ρόλοι των γυναικών
3.3.1 Η συμμετοχή των γυναικών στην εκπαίδευση
3.3.2 Η συμμετοχή των γυναικών στη θρησκευτική ζωή
3.3.3 Η συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική ζωή
3.3.4 Η συμμετοχή των γυναικών στην οικονομική ζωή
3.3.5 Η συμμετοχή των γυναικών στην αθλητική ζωή
Εβδομάδα 4: Βιογραφίες
4.1 Καθημερινές γυναίκες
4.1.1 Ασπασία και Ελπινίκη
4.1.2 Λυσιμάχη
4.1.3 Αρχίππη
4.1.4 Νέαιρα
4.2 Βασίλισσες και ηγεμόνες
4.2.1 Γυναίκες ηγεμόνες της αρχαϊκής και κλασικής εποχής: Αρτεμισία, Μανία – Αρτεμισία
4.2.2 Μακεδόνισσες βασίλισσες: Ευρυδίκη
4.2.3 Ελληνιστικές βασίλισσες: Αρσινόη
4.2.4 Σπαρτιάτισσες βασίλισσες
4.3 Γυναίκες των γραμμάτων
4.3.1 Σαπφώ
4.3.2 Νοσσίς
4.3.3 Ιππαρχία – Πυθαγόρειες φιλόσοφοι
4.3.4 Σωσιπάτρα, Υπατία
Το μάθημα απευθύνεται σε κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη, μπορείτε δηλαδή να εγγραφείτε χωρίς να υπάρχει κάποιο προαπαιτούμενο.
Επίσης, είναι βιντεοσκοπημένο και ασύγχρονο. Μπορείτε, συνεπώς, να το παρακολουθήσετε στην πλατφόρμα μας τις ημέρες και ώρες που επιθυμείτε. Έχει διάρκεια τεσσάρων εβδομάδων και κάθε εβδομάδα προστίθενται νέες ενότητες, τις οποίες μπορείτε, όπως αναφέραμε, να δείτε στο πρόγραμμά σας.
Πέρα από το διδακτικό υλικό, το μάθημα περιλαμβάνει εβδομαδιαία τεστ και μία τελική εξέταση. Η συμπλήρωση των τεστ γίνεται και αυτή στο δικό σας πρόγραμμα, εντός κάποιων εβδομαδιαίων συνήθως προθεσμιών. Η συμμετοχή στα τεστ είναι βεβαίως στη δική σας ευχέρεια. Αν όμως επιθυμείτε την έκδοση βεβαίωσης επιτυχούς παρακολούθησης, θα χρειαστεί να συμμετάσχετε στο μεγαλύτερο μέρος του εξεταστικού του υλικού.
Τα μαθήματα του Mathesis προσφέρονται δωρεάν και έτσι θα συνεχίσουν. Μπορείτε να τα παρακολουθήσετε μέχρι τέλους και να συμμετάσχετε στα εβδομαδιαία τεστ και την τελική εξέταση. Εάν επιθυμείτε τη βεβαίωση επιτυχούς παρακολούθησης, θα σας ζητείται όμως ένα μικρό αντίτιμο –της τάξης των 20€– για την έκδοσή της, μετά την υποβολή της τελικής σας εξέτασης. Εάν δεν υποβάλετε την τελική σας εξέταση –ή αν την υποβάλετε, αλλά δεν περάσετε το μάθημα– δεν υπάρχει κάποια υποχρέωση πληρωμής.
Αν έχετε ήδη λογαριασμό στο Mathesis, αρκεί να συνδεθείτε στο Mathesis με το email που έχετε ήδη δηλώσει και, στη συνέχεια, να εγγραφείτε στο μάθημα. Αν δεν έχετε λογαριασμό στο Mathesis, θα χρειαστεί προηγουμένως να δημιουργήσετε έναν. Αν τυχόν χρειαστείτε βοήθεια για την εγγραφή σας στο μάθημα ή στην πλατφόρμα του Mathesis, μπορείτε να δείτε εδώ τις σχετικές οδηγίες.
Βιντεοσκόπηση: Νίκος Γκικόπουλος
Μοντάζ: Έλενα Κολλάτου
Προγραμματισμός Ασκήσεων: Ειρήνη Απέργη, Δημήτρης Βουδούρης
Υποτιτλισμός: Σοφία Πέτσα
Η βιντεοσκόπηση έγινε το φθινόπωρο του 2023 στο στούντιο του Mathesis στο Ηράκλειο.
Ως εικονίδιο του μαθήματος επιλέχθηκε ο πίνακας Η Φρύνη μπροστά στους Αρεοπαγίτες του Jean-Léon Gérôme, που βρίσκεται στην Αίθουσα Τέχνης Hamburger του Αμβούργου.
Έγραψαν για το μάθημα
Το μάθημα είναι εξαιρετικό. Μας ενημερώνει για το θέμα με σαφήνεια και ευχαριστούμε γι’ αυτό.
-Ευσεβία Π.
Ευχαριστούμε θερμά για την πολύ καλή και ενδιαφέρουσα παρουσίαση της κοινωνικής, οικονομικής και νομικής κατάστασης των γυναικών στην αρχαία Ελλάδα και όχι μόνο.
-Ελευθερία Α.
Ευχαριστώ θερμά για το εξαιρετικό μάθημα τον κ. Βλασόπουλο, το Mathesis και τους συνεργάτες του φορέα! Οι πληροφορίες ήταν πολλές και ενδιαφέρουσες για τον δύσκολο κόσμο των γυναικών γενικότερα στην αρχαιότητα!
-Θεοδοσία Α.
Παρακολούθησα με μεγάλη χαρά το νέο μάθημα του κ. Βλασόπουλου και πιστεύω πως διαθέτει αυτή τη νέα και ουσιαστική ματιά που χρειάζεται η ανάγνωση της ιστορίας. Ευχαριστώ για το ταξίδι!
-Ευαγγελία Α.
Κύριε Βλασόπουλε, σας ευχαριστώ για το παράθυρο που ανοίξατε στην αρχαιότητα και είχαμε όλοι εμείς την ευκαιρία να κοιτάξουμε πίσω στο παρελθόν ώστε να διορθώσουμε το μέλλον μας. Από την πλευρά μου, έμαθα πολλά που αγνοούσα, επειδή μοιραστήκατε τις γνώσεις σας με κατανοητό τρόπο και σεβασμό στο αντικείμενο.
-Παναγιώτα Π.